AIV adviesaanvraag Digitale Veiligheid

Betreft: Adviesaanvraag digitale veiligheid
Geachte heer Korthals Altes,
Geachte heer Kamminga,
Onze afhankelijkheid van het functioneren van digitale netwerken brengt nieuwe veiligheidsrisico’s mee. Dit wordt onder meer onderkend in het nieuwe strategisch concept van de NAVO en in het Cyber Security Beeld Nederland.

In februari jl. presenteerde het kabinet de Nationale Cyber Security Strategie. Overeenkomstig de beleidsbrief ‘Defensie na de kredietcrisis’ van 8 april jl. wordt extra geïnvesteerd in de digitale weerbaarheid van Defensie en de ontwikkeling van operationele cybercapaciteiten.

Tegen deze achtergrond willen wij, mede namens de minister van Veiligheid en Justitie, de volgende centrale vraag voorleggen aan de Adviesraad en de CAVV: wat betekenen de ontwikkelingen op cybergebied voor het Nederlands buitenlands-, veiligheids- en defensiebeleid, en op welke wijze kan internationale samenwerking bijdragen tot de effectieve bescherming tegen de cyberdreiging?

Wij verzoeken u zich in het bijzonder te richten op de volgende vraagstukken:

1. Het digitale domein wordt naast land, lucht, zee en ruimte beschouwd als de ‘vijfde dimensie’ waarin sprake kan zijn van militair optreden. Op grond van welke politieke en militaire doelstellingen moeten operationele cybercapaciteiten worden ontwikkeld en kunnen worden ingezet? Wat is de aard en rol van operationele cybercapaciteiten bij militaire operaties?

2. In hoeverre en op welke wijze is het bestaande internationaalrechtelijke kader, relevant voor gedragingen in het cyberdomein, in het bijzonder cybergeweld?

• [ad bellum] Onder welke omstandigheden kan een cyberdreiging worden beschouwd als het gebruik van geweld of een dreiging hiermee, in de zin van artikel 2 lid 4 van het VN-Handvest? Onder welke omstandigheden kan een cyberaanval worden beschouwd als een gewapende aanval waartegen geweld mag worden gebruikt ter zelfverdediging op basis van artikel 51 van het VN Handvest?
• [in bello] Wanneer is er sprake van toepasselijkheid van het humanitair oorlogsrecht op gedragingen in het digitale domein? Moeten deze samenhangen met kinetisch geweldsgebruik? Hoe zou bij een dergelijke toepassing gestalte moeten worden gegeven aan de oorlogsrechtelijke principes van onderscheid en proportionaliteit, en aan de verplichting tot het nemen van voorzorgsmaatregelen?
• Hoe zou in het cyberdomein gestalte moeten worden gegeven aan de volkenrechtelijke begrippen soevereiniteit, neutraliteit?

3. Internationale samenwerking is onontbeerlijk voor het bevorderen van cyber security.

• In hoeverre kunnen internationale gedragsnormen over het gebruik van het digitale domein een effectieve bijdrage leveren aan het vergroten van cyber security? Kunnen we lering trekken uit ervaringen met bestaande gedragscodes, bijvoorbeeld op het gebied van non-proliferatie?
• Hoe kunnen de NAVO en de EU concreet inhoud geven aan de principes van common defence, deterrence en de solidariteitsclausule ten aanzien van cyberdreigingen? Hoe kunnen de NAVO en de EU de informatie-uitwisseling ten behoeve van dreigingsanalyses verbeteren?

Gegeven de snelheid waarmee ontwikkelingen op het gebied van cyber security zich voordoen, stellen wij een spoedig en kernachtig advies bijzonder op prijs.

De Minister van Buitenlandse Zaken,                                 De Minister van Defensie

Dr. U. Rosenthal                                                                                    Drs. J.S.J. Hillen